Dnia 11 kwietnia 2017 roku przekazano Prezydentowi projekt nowelizacji kodeksu postępowania administracyjnego oraz innych ustaw. Zgodnie z projektem ustawy, zmiany opisane poniżej mają wejść w życie już od dnia 01 czerwca 2017 roku.
Nadchodzące zmiany mają usprawnić i skrócić postępowanie, zwiększyć ilość rozstrzygnięć kasatoryjnych, a także wpłynąć na zwiększenie zaufania obywateli do aparatu administracyjnego.
Pierwszą ze zmian jest wprowadzenie reguły, zgodnie z którą w sytuacji odbierania uprawnienia bądź nakładaniu obowiązku, pojawiające się wątpliwości dotyczące stosowania normy prawnej mają być rozstrzygane na korzyść obywatela (Art. 7a. §1). Zasada ta jednak nie będzie mieć charakteru bezwzględnego. Normy nie będą w powyższy sposób interpretowane, jeśli byłoby to sprzeczne z interesem stron lub osób trzecich, na które wpływ ma rozstrzygnięcie, a także jeśli byłoby to niezgodne z ważnym interesem państwa (art.7.§2.). Organy administracji mają także kierować się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania, przez co ich działania wpłyną na zwiększenie zaufania uczestników postępowania administracyjnego do państwa. Ważną zmianą jest też wprowadzenie zasady, zgodnie z którą organy administracji będą zobowiązane dążyć do polubownego rozstrzygnięcia sporów (Art. 13. §1), jeśli pozwala na to charakter danej sprawy. Kwestia możliwości zawarcia ugody bądź przeprowadzenia mediacji będzie więc rozpatrywana indywidualnie w odniesieniu do różnego rodzaju postępowań. Ustawodawca wprowadza cały rozdział znowelizowanego kodeksu, który dotyczyć będzie mediacji.
W nowej ustawie pojawi się także rozdział 14, którego przepisy normować będą zasady postępowania uproszczonego, przeprowadzanego niezwłocznie, stanowiącego alternatywę dla klasycznej drogi wydawania decyzji administracyjnych. Wprowadzona zostanie instytucja załatwienia sprawy w drodze milczącej zgody organu (art. 163b §3). Będzie to polegać na zastosowaniu pewnej fikcji prawnej – w sytuacji braku reakcji organu na określony wniosek strony, sprawa będzie uważana za załatwioną w sposób w całości zgodny z tym żądaniem. Regulacja odnośnie funkcjonowania instytucji milczącej zgody ma charakter ramowy, a zadaniem ustawodawcy będzie wprowadzenie stosownej podstawy prawnej w zakresie prawa materialnego, aby uproszczenie procedury administracyjnej faktycznie mogło zaistnieć. Instytucja ta będzie mogła być stosowana w zakresie spraw nieskomplikowanych, o charakterze regulacyjnym czy rejestracyjnym, które wymagają najczęściej spełnienia określonych wymogów przez wnioskodawcę, a ich kontrola jest stosunkowo łatwa do przeprowadzenia.
Ustawodawca wprowadza także nowy dział IVa, w którym zawarto regulacje dotyczące administracyjnych kar pieniężnych. W art. 189b znalazła się definicja tego pojęcia – Przez administracyjną karę pieniężną rozumie się określoną w ustawie sankcję o charakterze pieniężnym, nakładaną przez organ administracji publicznej, w drodze decyzji, w następstwie naruszenia prawa polegającego na niedopełnieniu obowiązku albo naruszeniu zakazu ciążącego na osobie fizycznej, osobie prawnej albo jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej. Istotne jest, że ustawodawca wymienił przesłanki, które organ administracyjny musi wziąć pod uwagę, wymierzając taką sankcję. Nie tylko należy uwzględnić stopień i okoliczności naruszenia prawa czy wysokość uzyskanych z tego względu korzyści, ale także- w przypadku osoby fizycznej – warunki osobiste strony. Zasady nakładania kar pieniężnych, zawarte we wskazanym dziale, nie będą jednak stosowane, jeśli przepisy odrębne zawierają już regulacje w tym zakresie.
Jak zostało wspomniane, wprowadzone zostaną również zmiany mające na celu przyspieszenie postępowania administracyjnego. W każdym przypadku, gdy organ nie zmieści się w ustawowym terminie na załatwienie konkretnej sprawy, będzie on obowiązany zawiadomić o tym strony, podając przyczynę zwłoki, nowy termin, a także pouczając o możliwości wniesienia ponaglenia, które stanowi kolejną nowość proponowaną przez prawodawcę. Znowelizowana ustawa definiuje pojęcie przewlekłości oraz bezczynności, a także w miejsce zażalenia wprowadza specjalny środek w postaci ponaglenia, które ma być wnoszone do organu wyższego stopnia za pośrednictwem organu prowadzącego postępowanie (art.36 §1). Środek ten będzie musiał być rozpatrywany niezwłocznie. Ważne jest, że na mocy art. 38 znowelizowanej ustawy pracownik organu administracji publicznej podlega odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej albo innej odpowiedzialności przewidzianej w przepisach prawa, jeżeli z nieuzasadnionych przyczyn nie załatwił sprawy w terminie lub prowadził postępowanie dłużej niż było to niezbędne do załatwienia sprawy. Z tego przepisu wynika, że niedotrzymanie terminu z winy pracownika administracyjnego będzie wiązało się z jego odpowiedzialnością dyscyplinarną, więc sprawne załatwienie sprawy będzie leżało także w interesie urzędników. Nowością będzie także uprawnienie do bezpośredniego wniesienia skargi na decyzję bez konieczności uprzedniego wystąpienia o ponowne rozpatrzenie sprawy. W sytuacji, gdy stronie przysługuje prawo do wystąpienia do organu o ponowne rozpatrzenie, może zrzec się tego prawa, w wyniku czego decyzja uznawana jest za prawomocną, a strona uzyskuje prawo do zaskarżenia jej. Pozwala to na oszczędność czasu w związku z tym, że reformatoryjne rozstrzygnięcie organu w ramach ponownego rozpatrywania sprawy jest rzadkością.
Zmiany te wpłyną w znacznym stopniu na przebieg postępowania administracyjnego, a także i sądowoadministracyjnego. Jest to kolejna propozycja ustawodawcy, która co do zasady ma przynieść zmiany przyjazne dla obywatela.
Marcin Wika – Radca Prawny
Kancelaria CSW Więckowska i Partnerzy Radcy Prawni