Publikacje

Artykuły



Potrącenie Wynagrodzenia

Kodeks pracy zawiera szereg okoliczności, mających wpływ na możliwość potrącania określonych wierzytelności z wynagrodzenia pracownika.

Przede wszystkim należy mieć na uwadze, że bez zgody pracownika pracodawca może potrącić:

  • sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
  • sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
  • zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
  • kary pieniężne przewidziane za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy.

Potrąceń dokonuje się w kolejności opisanej powyżej i to po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne i zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Należy mieć jednak przy tym na uwadze, że kodeks pracy w niektórych sytuacjach zawiera regulacje mające na celu ochronę wynagrodzenia pracownika i tak ustawodawca wprowadził następujące granice potrąceń:

  • egzekucja potrąceń alimentacyjnych – do 3/5 wynagrodzenia,
  • egzekucja innych zobowiązań niż alimentacyjne – do 1/2 wynagrodzenia,
  • potrącenie zaliczek pieniężnych – do 1/2 wynagrodzenia,
  • zbieg egzekucji świadczeń alimentacyjnych z egzekucją innych należności, potrąceniami zaliczek pieniężnych – do 3/5 wynagrodzenia,
  • zbieg egzekucji innych należności niż świadczenia alimentacyjne z potrąceniami zaliczek pieniężnych – do 1/2 wynagrodzenia,
  • kary pieniężne – za jedno wykroczenie, jak też za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać 1/10 wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty po dokonaniu innych potrąceń.

Co więcej, po dokonaniu wszystkich potrąceń, z wyjątkiem potrąceń na cele alimentacyjne, pracownikowi musi pozostać minimalna kwota na utrzymanie.

Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

  • minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych (czyli 1850 złotych brutto) – gdy na mocy tytułów wykonawczych potrącane są sumy na pokrycie innych należności niż świadczenia alimentacyjne,
  • 75 procent wyżej wymienionego wynagrodzenia przy potrącaniu zaliczek pieniężnych – przy czym w piśmiennictwie prawa cywilnego pod tym określeniem mieści się każda wypłata dokonana przez zobowiązanego na poczet przyszłego świadczenia,
  • 90 procent wyżej wymienionego wynagrodzenia przy potrącaniu kar pieniężnych.

Należy również zwrócić szczególną uwagę na treść art. 88 KP.  Przedmiotowy przepis daje bowiem pracodawcy prawo dokonywania potrąceń z wynagrodzenia za pracę kwot na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych i nie nakłada przy tym na niego obowiązku dokonywania potrąceń po przedstawieniu przez wierzyciela tytułu wykonawczego – np. prawomocnego wyroku lub ugody sądowej opatrzonych klauzulą wykonalności. Odmowa dokonania potrącenia z wynagrodzenia za pracę należności na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych nie daje jednak wierzycielowi uprawnień do przymuszenia pracodawcy do przekazania zasądzonych należności alimentacyjnych, na które opiewa tytuł wykonawczy. W takim wypadku wierzyciel może tylko wszcząć postępowanie egzekucyjne.

Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, to kwoty wolne od potrąceń ulegają proporcjonalnemu zmniejszeniu w stosunku do wymiaru jego etatu. Ochronie takiej, jak wynagrodzenie za pracę, podlegają również inne świadczenia, jak np. wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy i – będący surogatem urlopu – ekwiwalent pieniężny należny pracownikowi za niewykorzystany urlop wypoczynkowy – wyrok SN z dnia 11.6.1980 r., sygn akt. I PR 43/80, oraz z dnia  z 29.1.2007 r., sygn. akt II PK 181/06. Ochronie podlega również odszkodowanie z tytułu rozwiązania umowy o pracę z naruszeniem prawa – wyrok SN z dnia 12.5.2005 r., sygn. akt I PK 248/04. Co więcej, wynagrodzenie za pracę nie traci charakteru świadczenia ze stosunku pracy przez fakt, że w chwili wystąpienia z roszczeniem o jego wypłatę lub dokonania jego wypłaty, strony nie pozostają już w stosunku pracy – wyrok SN z dnia 14.10.1997 r., sygn. akt I PKN 322/97.

Kodeks pracy pozwala dokonywać również potrąceń innych należności, ale tylko za zgodą pracownika wyrażoną w formie pisemnej. Są to tzw. potrącenia dobrowolne, na które pracodawca może się zgodzić, ale nie jest do tego zmuszony.

W ostatnich czasach sporo emocji budzi również sprawa ściągania z wynagrodzenia zobowiązań wobec banków. Prawo bankowe ani żaden inny akt prawny nie zobowiązują bowiem pracodawcy do ściągania zaległych rat kredytowych czy pożyczkowych, aczkolwiek banki zmuszają zazwyczaj kredytobiorców lub pożyczkobiorców do podpisywania deklaracji, w których klienci wyrażają zgodę na dokonanie potrącenia z pensji w przypadku zalegania z płatnością rat. Wskazać przy tym należy, że żaden przepis prawa nie nakłada na pracodawcę obowiązku świadczenia na rzecz pracownika finansowych usług rozliczeniowych, które są związane z jego zobowiązaniami bezpośrednio niedotyczącymi stosunku pracy. W szczególności warto zauważyć, że obowiązku takiego nie przewiduje art. 91 Kodeksu Pracy.

Dodatkowo wskazać należy, że zgoda pracownika na dokonanie potrącenia z wynagrodzenia nie może być blankietowa. To znaczy, że ważna będzie tylko i wyłącznie zgoda na potrącenie wygodzenia w związku z sytuacją, która miała już miejsce, ze wskazaniem konkretnej kwoty, a nie zgody dokonanej na przyszłość. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 05 maja 2014 r. (I PK 529/04), orzekając, że wyrażenie zgody przez pracownika na dokonywanie potrąceń z jego wynagrodzenia bez świadomości wielkości długu i istnienia przesłanek odpowiedzialności jest nieważne. W uzasadnieniu wskazano w szczególności, że „przepisy poświęcone ochronie wynagrodzenia należy interpretować, mając na uwadze ich gwarancyjny charakter, wyrażający się w zapewnieniu pracownikowi i jego rodzinie środków utrzymania. Pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia (art. 84 k.p.), a dopuszczalność dokonywania potrąceń obciążających go należności została uregulowana ustawowo”.

 

Marcin Wika – Radca Prawny

Kancelaria CSW Więckowska i Partnerzy Radcy Prawni