W społeczeństwie nadal istnieje niska świadomość faktu, że właściciel auta uszkodzonego w wypadku komunikacyjnym, co do zasady, ma prawo do zwrotu kosztów wynajmu pojazdu zastępczego. Uprawnienie to kształtuje się w różny sposób, w zależności od faktu czy ubezpieczony chce z niego skorzystać w ramach OC sprawcy, czy w ramach własnego AC.
Odpowiedzialność w ramach OC sprawcy.
W zakresie możliwości wynajmu auta z OC sprawcy, przełomowym orzeczeniem była uchwała Sądu Najwyższego wydana w sprawie o sygn. akt III CZP 5/11 z dnia 17 listopada 2011 r.
W przedmiotowej uchwale Sąd Najwyższy stwierdził bowiem, że ubezpieczyciel ma obowiązek zwrócić koszty najmu pojazdu zastępczego także wówczas, gdy służy on do celów prywatnych, np. dojazdu do pracy. Do tego czasu bowiem istniało przekonanie, że takie uprawnienie przysługuje wyłącznie przedsiębiorcom. Co więcej, w przedmiotowej uchwale wyraźnie zostało podkreślone, że możliwość najmu pojazdu zastępczego nie jest w żaden sposób uzależniona od dostępu poszkodowanego do komunikacji zbiorowej. Uprawnienie to nie jest jednak nieograniczone – sędziowie Sądu Najwyższego zastrzegli, iż zwrot kosztów należy się, tak jak dotychczas, gdy wynajem auta zastępczego jest celowy i uzasadniony ekonomicznie.
W zakresie zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego, można rozróżnić dwie sytuacje:
- szkodę częściową,
- szkodę całkowitą.
W przypadku szkody częściowej, za konieczny i ekonomicznie uzasadniony czas najmu, uznaje się okres od dnia wyrządzenia szkody do dnia jej naprawienia, biorąc przy tym pod uwagę uwarunkowania związane z przywróceniem pojazdu do stanu poprzedniego oraz z przeprowadzeniem postępowania likwidacyjnego przez ubezpieczyciela. W szczególności należy mieć na uwadze, że do w/w okresu należy: czas potrzebny na zebranie dokumentacji szkodowej, niezwłoczne zgłoszenie szkody ubezpieczycielowi, przeprowadzenie oględzin przez rzeczoznawcę ubezpieczyciela, sporządzenie kalkulacji naprawy, czas oczekiwania na zamówione części samochodowe, rzeczywisty czas naprawy oraz okres na odebranie naprawionego pojazdu.
W przypadku natomiast szkody całkowitej, czyli wówczas, gdy pojazd uległ zniszczeniu w takim stopniu, że nie nadaje się do naprawy albo, gdy koszt naprawy przekroczyłby wartość pojazdu w dniu likwidacji szkody, okres najmu samochodu zastępczego obejmuje czas od dnia powstania szkody do dnia, w którym poszkodowany będzie miał możliwość nabycia nowego, podobnego auta – a więc do dnia wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela.
Wynajmując auto zastępcze musimy jednak pamiętać, że dobowa stawka najmu powinna odpowiadać stawkom rynkowym, a wynajmowany samochód powinien klasą odpowiadać naszemu, uszkodzonemu autu. W przypadku bowiem, gdy na co dzień poruszamy się autem klasy średniej, a zdecydujemy się wynająć auto o kilka klas wyższe („klasa premium”) to w takim wypadku narażamy się na okoliczność, że ubezpieczyciel w pewnym zakresie nie uzna naszego roszczenia.
Należy przy tym również zwrócić uwagę na fakt, że roszczenie o zwrot tych kosztów obejmuje również odsetki za zwłokę przez osoby, które już spotkały się z odmową firmy ubezpieczeniowej. Jest to możliwe, jeśli roszczenie nie uległo trzyletniemu przedawnieniu, nie zostało oddalone prawomocnym wyrokiem sądu, ani nie było przedmiotem ugody zawartej z ubezpieczycielem.
Odpowiedzialność w zakresie ubezpieczenia AC.
Ubieganie się o samochód zastępczy z ubezpieczenia autocasco (AC) lub assistance kształtuje się nieco odmiennie. Standardowe ubezpieczenia AC niestety nie obejmują w ramach swoich ogólnych warunków umownych tego typu usługi. Tego typu ustalenia muszą zatem zwykle zostać uzgodnione w bezpośrednich negocjacjach z ubezpieczycielem lub są dostępne w ramach ubezpieczeń z półki „premium”. Przed podpisaniem umowy należy zatem zwrócić szczególną uwagę na zapisy świadczące o uwzględnieniu samochodu zastępczego.
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego od powyższych zasad istnieją jednak drobne wyjątki, bowiem istnieją okoliczności, w których ubezpieczyciel bez względu na Ogólne Warunki Ubezpieczeń ma obowiązek zwrócić koszty wynajęcia auta zastępczego. Obowiązek ten nie wynika z umowy ubezpieczenia a z przepisów kodeksu cywilnego, mówiących o nienależytym wykonaniu umowy art. 471 Kodeksu Cywilnego. Na podstawie tych przepisów, dnia 2 lipca 2004 r. Sąd Najwyższy wydał orzeczenie (sygnatura: II CK 412/03), które stanowi, że: „Za szkodę w postaci poniesionych przez powodów kosztów wynajęcia samochodu zastępczego, spowodowaną wskutek opieszałości strony pozwanej, strona pozwana ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 471 k.c.”
Z kolei za opieszałość towarzystwa ubezpieczeniowego uważa się niedotrzymanie 30 dniowego terminu na dokonanie likwidacji szkody. W konsekwencji stwierdzić zatem należy, że jeśli ubezpieczyciel uchybi powyższemu terminowi, to w takim wypadku, w ocenie Sądu Najwyższego najem może trwać do momentu otrzymania od ubezpieczalni należnego odszkodowania lub naprawę uszkodzonego auta.
Marcin Wika – Radca Prawny
Kancelaria CSW Więckowska i Partnerzy Radcy Prawni